Κορωνοϊός: Πώς η πανδημία έχει σχεδόν «εξαφανίσει» φέτος τη γρίπη και τα εποχικά κρυολογήματα

Το βόρειο ημισφαίριο, στο οποίο ανήκει και η Ελλάδα, έφθασε στα μέσα Δεκεμβρίου, έχοντας τυπικά εισέλθει στη χειμερινή περίοδο της γρίπης και των κρυολογημάτων, όμως τα επίπεδα των εποχικών λοιμώξεων από ιούς της γρίπης, ρινοϊούς και άλλους πιο αβλαβείς κορωνοϊούς παραμένουν υπερβολικά χαμηλά. Η εξήγηση, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν είναι άλλη από την πανδημία Covid-19 και τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί σε μεγάλο μέρος του πλανήτη εξαιτίας της.

Προφανώς, λένε οι ειδικοί, «μαζί με τον βασιλικό ποτίζεται και η γλάστρα», καθώς τα μέτρα κατά του κορoνοϊού SARS-CoV-2 (lockdown, χρήση μάσκας, αποφυγή κοινωνικών επαφών και ταξιδιών, πλύσιμο χεριών κ.α.) έχουν τεράστια επίπτωση και στις άλλες αναπνευστικές λοιμώξεις πέρα από την Covid-19. Είναι ενδεικτικό, σύμφωνα με το «Nature», ότι στο νότιο ημισφαίριο της Γης, όπου ο χειμώνας πέρασε, η εποχική γρίπη δεν εμφανίστηκε σχεδόν καθόλου. Μεταξύ Απριλίου-Ιουλίου 2020 καταγράφηκαν ασυνήθιστα χαμηλοί αριθμοί κρουσμάτων γρίπης σε Νότια Αμερική, Νότια Αφρική και Αυστραλία.

Κάτι παρόμοιο ίσως συμβεί και στο βόρειο ημισφαίριο, τουλάχιστον όσον αφορά τη γρίπη. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, θα αποτελεί «δώρο» για τους γιατρούς και επιστήμονες που ανησυχούν μήπως βρεθούν αντιμέτωποι με παράλληλους «εχθρούς» μέσα στο χειμώνα. Μια τέτοια εξέλιξη -ένα κύμα γρίπης μαζί με την Covid-19- θα ασκούσε μεγάλη πίεση στα ήδη πιεσμένα συστήματα υγείας.

Από την άλλη, μερικοί ιοί του κοινού κρυολογήματος, ιδίως οι ρινοϊοί, φαίνεται να μην έχουν επηρεασθεί αρνητικά από την πανδημία. Υπάρχουν ενδείξεις ότι σε ορισμένες περιπτώσεις -κυρίως όταν πρόκειται για άλλους κορωνοϊούς- μπορεί ακόμη και να προστατεύουν σε ένα βαθμό τους ανθρώπους από την Covid-19.

Αυτή τη στιγμή οι περισσότεροι ειδικοί στο βόρειο ημισφαίριο «ποντάρουν» σε μια πολύ ήπια περίοδο εποχικής γρίπης 2020-2021, χωρίς πάντως να μπορούν να αποκλείσουν τελείως τη δυσάρεστη έκπληξη ταυτόχρονων κυμάτων Covid-19 και γρίπης από το νέο έτος. Η αμφιβολία εν μέρει οφείλεται στο ότι η εποχική γρίπη δεν έχει κατανοηθεί καλά όλα αυτά τα χρόνια. Κανένας π.χ. δεν ξέρει γιατί τα τελευταία χρόνια η Αυστραλία είχε χτυπηθεί βαριά από την γρίπη, αλλά όχι η γειτονική Νέα Ζηλανδία.

Μια παρενέργεια της πιθανής εξαφάνισης της γρίπης φέτος το χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο θα είναι ότι θα καταστήσει πιο δύσκολο για τους επιστήμονες να προβλέψουν τα σωστά στελέχη των ιών της, τα οποία θα πρέπει να στοχεύσει το επόμενο αντιγριπικό εμβόλιο της περιόδου 2021-22. Μπορεί επίσης να υπάρξουν και άλλες πιο μακρόχρονες επιπτώσεις, όπως να εξαφανιστούν τα λιγότερο κοινά στελέχη των ιών της γρίπης, κάνοντας απλούστερη την ιολογική εικόνα για τους επιστήμονες τα επόμενα χρόνια.

Από την άλλη, η μείωση του ιικού ανταγωνισμού μέσα στον οργανισμό των ανθρώπων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πιο δυσοίωνη κατεύθυνση, ανοίγοντας την πόρτα σε νέα στελέχη της γρίπης των χοίρων στο μέλλον. Ορισμένοι επιστήμονες, όπως ο κλινικός επιδημιολόγος Ρόμπερτ Γουέαρ του αυστραλιανού Πανεπιστημίου Γκρίφιθ, εκτιμούν ότι η γρίπη θα επανέλθει δριμύτερη, αλλά θα περάσουν μερικά χρόνια ώσπου να συμβεί αυτό.

Οι ιοί της γρίπης δεν είναι οι μόνοι που έχουν επηρεαστεί από την πανδημία. Υπάρχουν εκατοντάδες ιοί που προκαλούν αναπνευστικά συμπτώματα παρόμοια με αυτά του κρυολογήματος, οι οποίοι επίσης -όπως δείχνει η εμπειρία του νοτίου ημισφαιρίου- φαίνεται να έχουν περιοριστεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) που εμφανίζει απότομη -αν και πιθανώς πρόσκαιρη- μείωση κρουσμάτων. Πρόκειται για ένα κοινό ιό, ο οποίος συνήθως μολύνει μικρά παιδιά και μερικές φορές προκαλεί επιπλοκές, όπως η πνευμονία. Δεν υπάρχει εμβόλιο για τον RSV, ο οποίος προκαλεί περίπου το 5% των θανάτων παιδιών έως πέντε ετών παγκοσμίως.

Οι ανθεκτικοί ρινοϊοί

Μια οικογένεια ιών που δεν φαίνεται να έχει επηρεαστεί από την πανδημία, σύμφωνα με την ειδική στην παιδιατρική λοιμωξιολογία Τζάνετ Ένγκλουντ του Νοσοκομείου Παίδων του Σιάτλ, είναι οι ρινοϊοί, η κύρια αιτία κρυολογημάτων, ιδίως στα παιδιά. Υπάρχουν περισσότερα από 100 στελέχη ρινοϊών και καμιά δεκαριά συνήθως κυκλοφορούν σε οποιαδήποτε κοινότητα. Οι έως τώρα αναφορές δίνουν μια εικόνα ότι οι λοιμώξεις από αυτούς τους ιούς δεν έχουν «φρεναριστεί» και κανένας δεν ξέρει γιατί οι ρινοϊοί εμφανίζουν αυτή την ανθεκτικότητα εν μέσω πανδημίας.

Εν μέρει αυτό πιθανώς οφείλεται στο ότι οι ρινοϊοί- αντίθετα με τους ιούς της γρίπης και τους κορωνοϊούς- δεν διαθέτουν εξωτερικό λιπώδες περίβλημα που είναι ευάλωτο στα σαπούνια και στα αντισηπτικά, συνεπώς εκτιμάται ότι είναι πιο σταθεροί πάνω στις επιφάνειες των χεριών και των αντικειμένων. Ακόμη υπάρχει σε μεγαλύτερο ποσοστό ασυμπτωματική μετάδοση των ρινοϊών από ό,τι των ιών της γρίπης ή των κορονοϊών, πράγμα που, μεταξύ άλλων, τους επιτρέπει να κυκλοφορούν πιο ελεύθερα στα σχολεία, όπου μόνο τα εμφανώς άρρωστα παιδιά μένουν στο σπίτι τους.

Το καλό νέο είναι πως το κοινό κρυολόγημα ίσως παρέχει μια μερική προστασία έναντι της Covid-19. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη σε περισσότερα από 800.000 άτομα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ενήλικες που είχαν κρυολογήσει τον προηγούμενο χειμώνα, είναι λιγότερο πιθανό να βγουν φέτος θετικοί στα τεστ για το νέο κορωνοϊό – αν και παραμένει μάλλον μυστήριο γιατί συμβαίνει αυτό.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι μια προηγούμενη λοίμωξη από άλλο κορωνοϊό του κοινού κρυολογήματος παρέχει κάποια διασταυρούμενη ανοσία και έναντι του πανδημικού SARS-CoV-2, αν και είναι γνωστό πως ένας άνθρωπος μπορεί να κολλήσει τον ίδιο κορονοϊό του κρυολογήματος ξανά και ξανά ή ακόμη να κολλήσει ταυτόχρονα πολλούς ιούς του κρυολογήματος.

Λίγες μελέτες, σύμφωνα με τον ανοσολόγο Σκοτ Χένσλεϊ του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, συμπέραναν ότι, λόγω παρελθουσών λοιμώξεων από άλλους κορονοϊούς, περίπου ο ένας στους τέσσερις ανθρώπους έχουν αντισώματα που μπορούν να προσδεθούν και στο νέο κορωνοϊό SΑRS-CoV-2, αποτρέποντας τον έτσι να μολύνει όλο το σώμα. Όμως δεν έχουν πειστεί όλοι οι επιστήμονες ότι πράγματι υπάρχει τέτοια διασταυρούμενη ανοσία από άλλους κορονοϊούς του κρυολογήματος, η οποία να είναι αποτελεσματική ως προστασία κατά της Covid-19.

Μια άλλη πιθανή εξήγηση, που τα εποχικά κρυολογήματα μπορεί να βοηθάνε εν μέρει στην ανοσία κατά της Covid-19, είναι ότι μια τρέχουσα λοίμωξη από ρινοϊό πιθανώς δυσκολεύει την ταυτόχρονη λοίμωξη από το νέο κορονοϊό. Μια αμερικανική μελέτη εκτίμησε ότι ένας άνθρωπος με λοίμωξη ρινοϊού έχει 70% μικρότερη πιθανότητα να κολλήσει επίσης κορονοϊό του κρυολογήματος.

Κατά πόσο όμως είναι εξίσου μειωμένη η πιθανότητα να μολυνθεί κάποιος και από το νέο ιό της Covid-19, αυτό δεν είναι σαφές. Οι επιστήμονες θεωρούν πάντως πιθανό αυτό να συμβαίνει, δηλαδή δύσκολα να συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο ένας ρινοϊός και ο νέος κορονοϊός. Κάποιοι μάλιστα, όπως η ανοσολόγος Έλεν Φόξμαν της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γιέηλ, υποστηρίζουν ότι ήταν οι ρινοϊοί αυτοί που τελικά έβαλαν φρένο στην πανδημία γρίπης Η1Ν1 το 2009. Η ίδια σύντομα θα ανακοινώσει αποτελέσματα μελέτης, σχετικά με τη δυνατότητα των ρινοϊών να μπλοκάρουν και τον κορωνοϊό SARS-CoV-2.

Εν κατακλείδι, θεωρείται «πολύ πιθανό σενάριο», σύμφωνα με τον κλινικό μικροβιολόγο Αλμπέρτο Μοντόλφι της Ιατρικής Σχολής του Όρους Σινά στη Νέα Υόρκη, ότι οι ρινοϊοί και οι άλλοι κορονοϊοί θα βοηθήσουν -μαζί με τα εμβόλια- να σταματήσει η εξάπλωση της Covid-19.

Αλλά δεν λείπουν οι επιφυλακτικοί, που είναι έτοιμοι και για το χειρότερο σενάριο, μια κακή περίοδο εποχικής γρίπης που θα συμπέσει με την πανδημία Covid-19. «Είναι καλύτερα να είμαστε προετοιμασμένοι. Δεν ξέρουμε τι πρόκειται να συμβεί», δήλωσε η επιδημιολόγος Σόνια Όλσεν των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ.

ΑΠΕ ΜΠΕ